Roosvensters
Een roosvenster in de oude brug in Praag
Aan de zijkant van de oude Karelsbrug in Praag, bij de oever van Mala Strana, zie je dit roosvenster. Bijna iedereen gaat eraan voorbij, maar ik vind het erg mooi. Waarom eigenlijk, vroeg ik me af. Het ding swingt. Het lijkt bijna te gaan draaien. Dat komt door de drie gebogen vormen die vanuit de binnencirkel naar de buitenkant lopen. Het lijken wel vissen, of bladeren. Verder had ik het vage gevoel dat ik deze vorm ergens van kende. En ik kon er maar niet opkomen waarvan. Googlen hielp ook al niet.
Uiteindelijk heb ik het toch gevonden: deze vorm komt overeen met de ‘Triskelion’, het driebenige wezen op het wapen van Sicilië. Weliswaar staat er op dit wapen een soort mensfiguur, terwijl het roosvenster abstract is, maar beide vormen verdelen een cirkel in drieën. En dat kan door een gelijkbenige driehoek middenin de cirkel te zetten. Dan krijg je 3x 120 graden = 360 graden.
Toen ik dat ontdekte, was ik bezig het roosvenster na te tekenen op mijn iPad. Natekenen doe ik zelden, maar deze vorm intrigeerde me. Ik wilde er vat op krijgen om te kijken of ik er ook mee zou kunnen spelen.
Ondertussen ben ik wat gaan praten met Chat GPT over roosvensters. Dit is eigenlijk wel een vreemd roosvenster, merkte Chat op, want het zit in een brug en niet in een kerk. Bovendien: je kunt het niet van binnenuit bekijken, maar alleen van buiten. Kun je er dan niet in, vroeg ik aan Chat. En ik wist het antwoord al, want ik had ter plaatse gezocht naar een ingang en niks gevonden.
Chat kon op het internet ook nergens een ingang vinden, maar mogelijk was er wel een opslagruimte; misschien was er ooit een werkplaats. En gezien de eenvoudige vorm kon je dit eigenlijk geen roosvenster noemen, maar was het meer een ornament.
Omdat Chat het een eenvoudige vorm vond, vroeg ik hem om die dan maar even voor mij na te tekenen. Dat lukte hem helaas niet. Hoogmoed komt voor de val; dat geldt ook voor AI.
Roosvenster of ornament in de oude Karelsbrug in Praag.
Digitale tekening van het roosvenster of ornament in de oude Karelsbrug in Praag.
Triskelion, het driebenige wezen op het wapen van Sicilië.
Streven naar perfectie, of zoeken naar de mooiste imperfectie?
Hiervoor vertelde ik over het roosvenster (of het ornament) in de oude brug in Praag. Een a-typisch geval, want een zichzelf respecterend roosvenster heeft een mooie, hoge positie in een Gotische kerk en filtert het binnenvallende licht door zijn kleurige glas in lood.
Een schoolvoorbeeld daarvan is het westelijke roosvenster van de Notre-Dame in Parijs. Dat werd in 1225 geplaatst. Het moet een soort wonder zijn geweest voor mensen in die tijd.
Iets korter geleden, begin jaren tachtig, ging ik voor het eerst naar Parijs. Toen ik de Notre-Dame binnenstapte, was ik betoverd. Ik herinner me een donkere, hoge gotische kerk, waar het enige licht van kaarsen kwam, maar gelukkig waren er ook de grote roosvensters. Vooral het westelijke roosvenster boven de hoofdingang raakte me: het diepe blauw en de magische vormen. Alles leek vanuit het centrum naar buiten te bewegen. En tegelijk ook vanuit de buitenkant naar het centrum.
In de loop der jaren ben ik nog een paar keer in de Notre-Dame geweest, maar ik heb nooit meer die mystieke ervaring gehad. Misschien heb ik het achteraf allemaal een beetje geromantiseerd, maar ik prefereer te denken dat ik dit werkelijk zo heb meegemaakt. En eigenlijk maakt het niet uit; ervaringen zijn tenslotte subjectief en tijdgebonden. En ze verkleuren met de jaren.
Enfin, roosvensters werden dus onlangs ‘top of mind’ en ik ging erover lezen. Ze symboliseren het goddelijke licht, de orde van de schepping en dienen als visuele vertellingen van het geloof. Je ziet inderdaad soms de halve bijbel erin terugkomen. Dat was wel handig in een tijd dat veel mensen niet konden lezen.
Wat mij opvalt, is dat die vensters altijd zo ongenaakbaar symmetrisch in steen zijn gehouwen. Dat moet ook wel, denk ik, want anders stort de hele boel in elkaar. Ik vind dat bewonderenswaardig, maar ook wel een beetje irritant. Daarom ben ik op zoek gegaan naar het imperfecte roosvenster. Hieronder enkele kandidaten voor de titel. Bij sommige heb ik ik ook de vissen gebruikt die geïnspireerd zijn op het werk van Paul Klee.
Wat blijft is dat alles vanuit het centrum komt.
Roosvenster in de Notre-Dame van Parijs.
Een schoolvoorbeeld van symmetrie en perfectie.
Dit imperfecte roosvenster is met opzet een beetje rommelig en niet helemaal symmetrisch. Je ziet hier ook dat ik de vissen heb gebruikt uit een ander werk dat is geïnspireerd op de kunst van Paul Klee.
Hieronder enkele voorbeelden van mijn zoektocht naar het imperfecte roosvenster, dat met opzet een beetje rommelig en asymmetrisch is. Digitale kunst die professioneel kan worden afgedrukt op papier of dibond. Andere dragers zijn bespreekbaar. Verschillende formaten zijn mogelijk met behoud van de 1: 1 verhouding.
Klik op de foto's voor meer informatie. Prijzen op aanvraag.
Bijschriften worden zsm toegevoegd.
