In het werk van Paul Klee ontdek ik steeds weer iets wat me inspireert. Het kan gaan om zijn thematiek, zoals de maan of vissen, maar ook om zijn manier van werken. Figuratief, maar niet natuurgetrouw. Abstract, maar niet geometrisch of kubistisch.
Zijn adagium is dat de visuele wereld de belangrijkste bron van inspiratie moet zijn voor een beeldend kunstenaar, maar dat beeldende kunst niet bedoeld is om het zichtbare te reproduceren. Kunst moet juist iets zichtbaar maken.
Hieronder meer over het werk van Klee als inspiratiebron.
Mystiek van zon en maan
Volle Maan (Vollmond) 1919, Paul Klee
Dit schilderij van Paul Klee hing eind jaren tachtig als poster in de etalage van boekhandel Godfried in Amsterdam Oud-Zuid. Ik kwam er vaak langs, want het was vlakbij het studentenhuis waar ik woonde. Ik vond het een prachtige poster. Daarom kreeg ik hem van mijn lief voor mijn verjaardag. Die poster heeft dus nog lang op m’n kamer gehangen.
Als ik in de loop der jaren ergens een schilderij van Klee zag, viel mij op hoe vaak daar een volle maan of een zon op te zien was. Bedoelde Klee daar iets mee? Of vond hij het gewoon een mooie, evenwichtige vorm? Vaak worden zijn zonnen en manen geïnterpreteerd in een religieuze context. Niet vreemd, want de zon staat bekend als symbool van het goddelijke licht. En de maan zie je vaak bij Maria.
Maar de zonnen en manen van Klee zijn eerder mystiek dan christelijk religieus, denk ik. Ze symboliseren het zoeken ‘voorbij de rede’, ergens in een gebied waar intuïtie, creativiteit en spiritualiteit een plaats hebben. En de vraag is of je daar kunt komen via het denken, of dat het misschien anders moet.
Dit vraagstuk heeft Klee treffend verbeeld in het schilderij ‘Grenzen des Verstandes’ (Limits of Reason, Grenzen van de rede) uit 1927. Je ziet een wankel bouwwerk van lijnen, dat leidt naar een aantal boven elkaar geplaatste laddertjes. Die reiken nèt niet tot de grote, dieporanje bol erboven. Ze komen uit in een wazige vlek. En als je nog eens kijkt, zie je dat deze vlek beide elementen verbindt. Het wankele bouwwerk van de ratio enerzijds en de oranje bol van de intuïtie anderzijds; ze hebben wat hulp nodig om elkaar te vinden.
Ik schilder ook graag zonnen en manen. Soms stralen die ook wel iets mystieks uit. Maar in mijn werk zijn ze er simpelweg ook om te zeggen: kijk, dit is een landschap. Je ziet vlakken, kleuren en lijnen, maar omdat er een cirkel of een sikkel boven staat, zie je ineens ook een landschap met een zon of een maan.
Zo’n vorm kan dus een mooi accent zijn. Een ‘binnenkomer’ in het schilderij die maakt dat je iets ziet wat je eerst niet zag.
Zoals Paul Klee het formuleerde: “Art does not reproduce what we see. It makes us see. Art does not reproduce the visible; it makes visible.” (Bron: Goodreads via Google)
Volle maan (Vollmond, 1919)
Grenzen aan de rede (Grenzen des Verstandes, 1927)
Een voorbeeld van mijn werk:
Nightswimming, olieverf op doek, 60x40cm, 2024
hieronder meer voorbeelden
Hieronder enkele voorbeelden van werk waarin de maan of de zon een grote rol spelen. Verschillende technieken, om te beginnen digitale kunst die professioneel kan worden afgedrukt op papier of dibond. Andere dragers zijn ook bespreekbaar. Er zijn ook verschillende formaten mogelijk, met behoud van de lengte-breedte ratio.
Ook werk in olieverf, geschilderd met Old Holland Classic Oil Colours op verschillende dragers: linnen (diverse merken), paneel (linnen verlijmd op hardboard, Pieraccini) gessobord (Ampersand) of papier (Clairefontaine olieverfpapier, 240grs). Er zitten ook twee tekeningen tussen in oliepastel en ecoline op Ingres papier.
Klik op de foto's voor meer informatie. Prijzen op aanvraag.
Scroll verder voor meer inspiratie van Paul Klee.
Bijschriften worden zsm toegevoegd.
Vissen als dynamische wezens (die het kind in de kunstenaar aanspreken)
Paul Klee had een aquarium in zijn atelier. Hij bestudeerde zijn vissen zorgvuldig en hij concludeerde dat vissen ‘pure dynamische wezens’ zijn. Hij zag hoe soepel ze zich bewogen tussen de bodem en het wateroppervlak. Dat vond hij zo mooi, dat hij dacht dat er ergens een ‘paleis voor vissen’, of een ‘vissen-utopia’ moest zijn.
Dat magische denken zie je terug in zijn schilderijen, bijvoorbeeld het wonderlijke werk ‘Vissenmagie’ uit 1925. Dat is alweer een eeuw geleden, maar het werk oogt nog heel fris. Het is een fantasierijk en kleurrijk geheel. Vissen, mensen en bloemen komen samen in een ruimte, waar in het midden een klok hangt in een soort lampion. Alsof de schilder zeggen wil: het is later dan je denkt, gebruik je verbeeldingskracht en ga je eigen weg.
Verbeeldingskracht en eigenzinnigheid, dat vonden de nazi’s maar eng en gevaarlijk. Daarom confiskeerden ze ‘Vissenmagie’ en veel ander werk van Klee. Ze stelden het allemaal tentoon tijdens de eerste Entartete Kunst tentoonstelling in 1937 in München. Vier jaar eerder was Klee al naar Zwitserland uitgeweken.
De vis is in de christelijke cultuur zwaar beladen met religieuze symboliek. Het symbool staat bekend als ichthus, wat het oude Griekse woord is voor vis. Het werd in de Romeinse tijd door vroege christenen gebruikt als een geheim teken van herkenning.
Maar het ging Klee dus niet om de religieuze betekenis van de vis, maar om de dynamische aard van het beestje. Vissen daagden hem uit om beweging te suggereren in het stilstaande beeld.
En als ik naar 'Fish Magic' kijk, denk ik dat vissen ook het kind in de kunstenaar aanspraken. Dat merk ik zelf in elk geval wel. Als ik met het thema vissen werk, op een manier die niet natuurgetrouw maar wel figuratief is, dan wordt het kind in mij wakker en begint enthousiast mee te werken.
Dat wil overigens niet zeggen dat alles dan alleen maar onschuldig en vrolijk is. Lees ook het nabrandertje onder de foto's.
Vissenmagie (Fish Magic, 1927)
Hieronder enkele voorbeelden van werk waarin vissen de hoofdrol spelen. Klik op de foto's om de bijschriften te lezen. Het is digitaal werk dat professioneel wordt gedrukt op dibond of papier. Andere dragers zijn mogelijk in overleg. Diverse formaten zijn bespreekbaar, zolang de lengte-breedte ratio behouden blijft. Prijzen op aanvraag.
Bijschriften worden zsm toegevoegd.
Nabrandertje
Deze vissen hebben nog een andere inspiratiebron, namelijk een flard uit een songtekst:
"We are two lost souls swimming in a fish bowl, year after year."
Deze strofe uit de song "Wish you were here" zit vaak in mijn hoofd. De song is van Pink Floyd, maar ik raad je de cover van de Milk Carton Kids aan.